[ Pobierz całość w formacie PDF ]

sensum explicant, vel aliquid a poeta bene dictum variis auctoritatibus
confirmant, causam vero, cur ita bene dixerit, non afferunt), cur nimi-
rum principes poetarum, Vergilius et Homerus, ipso suorum operum
initio argumentum totius epopoeiae proponentes indeterminate uterque
et sine nomine Ulixis et Aeneae hoc faciat, sed uterque de viro quodam
se cantaturum promittat, Vergilius quidem:
NASK IFP UG
Ze zbiorów  Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG
45
Arma virumque cano,
Homerus vero initio Odysseae:
Die mihi Musa virum captae post moenia Troiae!
Ipso enim opens initio ostendunt se circa suum argumentum univer-
saliter, hoc est iuxta communem herois perfectionem, quod poetae est,
non iuxta particularem ut Aeneae vel Ulixis, quod oratoris est et histo-
rici, versari. Non ergo laudandi sunt ceteri poetarum atque inter eos
Statius, qui statim initio Achilleidos:
Magnanimum Acacidem
multoque magis Claudianus:
Inferni raptoris equos,
quamquam hie ipso sui opens argumento epicum se fuisse negat. At
Vergilius et Homerus primo statim opens aspectu, immo verbo se pro-
prie poetas esse significant, dum ilico circa universalia versantur. De-
inde paulatim proposito ita argumento virum ilium idealem, hoc est
universaliter consideratum, afficiunt certo nomine et ex thesi descen-
dunt ad hypothesin per varia episodia, et fabulam certis circumstantiis
explicantes quasi veri conditores ex Aenea et Ulixe in universali possi-
bili efficiunt exsistentes in statu multarum particularitatum: nunc pu-
gnantes, nunc pace fruentes, nunc in mari, nunc in terris, modo felices,
modo afflictos.
II. Collige haec tria differre omnino essentialiter: historiam, argu-
mentum et fabulam epicae poeseos. Historia enim est res, prout gesta
fuit, cum certis circumstantiis et nominibus, prout apud aliquem histo-
ricorum reperitur. Argumentum epicum, seu proprium obiectum epicae,
est historia vel res, prout geri potuit vel prout verisimiliter gesta est.
Prout ergo historia est particularis per se, ita argumentum est universale
per se. Fabula vero est tertia quaedam historia ex utroque conflata, hoc
est ex illo universali argumento iuxta libitum et iudicium poetae ta-
mquam hypothesis ex thesi subsumpta. Uno verbo, historia est: Ulixes
navigat. Argumentum est: Vir vel heros navigat. Fabula est: Ulixes ta-
mquam heros navigat. Fabula ergo, ut vides, corrigit quodammodo de-
fectum naturalem historiae arte ipsa poeseos, sicuti calceus exterius
corrigere videtur per artem sutoriam truncum alicuius pedem. Conside-
ra enim tria in arte sutoria, quae imitatur, a se invicem distincta sibique
subordinata. Primo, pedem vivum, sed mutilum v. g. Secundo, pedem
NASK IFP UG
Ze zbiorów  Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej Instytutu Filologii Polskiej UG
46
ligneum seu formam sutoris. Tertio, calceum ipsum, qui est pes quidam
arte factus, seu potius extrinseca pedis vivi imitatio. Sicut ergo artis
sutoriae est supplere primi pedis, hoc est vivi, defectum naturalem me-
diante pede ligneo, qui est pes universalis, hoc est, quem universaliter
ars sutoria imitatur, ita mediante argumento, universaliter considerate,
erit poeticae artis proprium ilia, quae historiae defuerunt, in ordine ad
exprimendam herois perfectionem supplere postea in ipsa fabula et ut a
primo ad ultimum concludamus, non ilia tantum narrare, quae gesta
sunt ab Ulixe v. g., sed quae ab eo ut ab heroe perfectissimo geri potu-
erunt in ilia actione magna, quam tibi pangendarn proposuisti.
CAPUT IV
OPORTERE POETAM QUAM PLURIMA
POSSIBILIA SPECULARI EAQUE PERPETUO
IN PROMPTU HABERE. MODUS PRAETEREA
INDICATUR EORUNDEM COLUGENDORUM
ET DOCETUR, QUIS USUS SINOULORUM SIT
Haec porro, quae fieri possunt, seu possibilia, dupliciter consideran-
tur: passive et active.
Passive possibilia ilia sunt in aliqua actione, quae fieri non repugnat
ex sua natura. Haec rursus multiplicia sunt. 1. Quae necessario fuerint
in proposita herois actione. V. g. navigans Aeneas in Italiam ex Phrygia
necessario debuit transire mare Aegaeum, necessario debuit consistere
in aliquo portu. Horum possibilium usus est ad fidem ipsi historiae
astruendam. 2. Possibilia sunt, quae non necessario, sed tantum proba-
biliter fieri potuerunt, eaque rursus duplicia: vel quae ordinarie acci-
dunt, ut quod Aeneas navigans tempestate iactatus fuerit (horum autem [ Pobierz całość w formacie PDF ]